درباره مقبره‌هاي نخجوان

از قرن‌ها پيش ، بناها و ساختمان‌هايي با انگيزه‌هاي خاص و با الهام از سبك معماري شرقي در نخجوان ساخته شدند كه يا از همان زمان ساخت كاربري مقبره داشتند و يا بعداً به عنوان يادبود تبديل به مقبره گشتند. اين بناها كه هر يك در نوع خود منحصر به فرد هستند، جلوه‌هايي از هنر معمار، سبك معماري و هنر را به نمايش مي‌گذارند كه به مقبره‌هاي نخجوان معروفند.

 آرامگاه نوح نبي

   مقبره نوح نبی يكي از مقبره‌هاي نخجوان است كه در قسمت جنوبی شهر نخجوان قرار گرفته. مطابق افسانه‌ای که در دوران باستان در میان مردم نخجوان رواج داشت، قريب 7500 سال  پيش، طي طوفان نوح كه كل جهان را در برگرفته بود، کشتی نوح و همراهانش برای اولین بار در نخجوان فرود آمد و مردم در آن‌جا ساکن شدند. بنابراین، نسل جدید از آنجا توسعه و ازدياد يافت. بنابراين تصادفی نیست که کلمه «نخجوان» به معنای مکانی است که مريدان نوح از آن‌جا آمده‌اند.

بر اساس دستور رئيس شوراي عالي جمهوری خودمختار نخجوان مبني بر مرمت مقبره نوح نبي در شهر نخجوان در تاریخ 28 ژوئن، اين بنای یادبود باستانی بر اساس منابع تاریخی مورد بازسازي قرار گرفت.

مقبره نوح نبي

آرامگاه مؤمنه خاتون

 آرامگاه مؤمنه خاتون، يكي از ديگر از مقبره‌هاي نخجوان است كه در محله «عجمي سيرانجاهي» در مركز شهر نخجوان واقع شده‌است. این بنا توسط معمار«عجمي ابوبكراوغلو» ساخته شد كه شامل یک ايوان زیر زمیني و مقبره‌اي بر فراز آن است. «اتابك شمس‌الدين الدانيز» بنيان‌گذار استان اتابكان به  پاس گرامي‌داشت همسر فقيدش مؤمنه خاتون كه در سال 1175 ميلادي از دنيا رفته بود، دستور ساخت بنا را صادر كرد ولي او پس از مرگ همسرش از دنيا رفت و كارهاي ساختماني بنا در دوران تصدي پسرشان« محمد جهان پهلوان» به اتمام رسيد. «اتابك شمس‌الدين الدانيز» و پسرش« اتابك محمد جهان پهلوان» نيز پس از «مؤمنه خاتون» در ايوان آرامگاه به خاك سپرده شدند. علاوه بر توصيفاتي كه از بناي آرامگاه داده‌شد، كلماتي در كتيبه‌هاي ديوار اين بنا حك  شده‌است با اين معاني:« همه  چيز گذراست مگر خدا، همه چيز فاني است مگر هنر، خدا از چشم بد محفوظ بدارد!»

 كتيبه‌هاي ديگر اين بنا، به آساني حاكي از آن هستند كه امور ساختماني اين بنا توسط«عجمي ابوبكراوغلو نخجواني» در ماه محرم سال 582 (AD) تقويم اسلامي، مطابق با ماه آوريل 1186 ميلادي تكميل شده‌است. كارهاي مربوط به مرمت و بازسازي آرامگاه مؤمنه خاتون در سال 2003 ميلادي انجام شده است.

آرامگاه مؤمنه خاتون

خانقاه مركب

 مجموعه ساختمان‌هاي خانقاه با عنوان خانقاه مركب، از ديگر مقبره‌هاي نخجوان محسوب مي‌شود كه در ضلع شمال‌شرقی «روستای خانقاه» در منطقه جلفا واقع شده‌است. این مجموعه از یک مقبره، مسجد و بناهاي ديگر تشکیل شده‌است. بر اساس كتيبه موجود در آن‌جا، مقبره اصلی مجموعه توسط «خواجه جمال‌الدين» و به دستور«اولوگ گوتلوگ لالا بیك» ساخته شد. سبك خاص معماري اين بناي حاكي از آن است كه تاریخچه آن به قرن 12 میلادی باز می‌گردد.

   «فضل‌الله نعیمی»، بنیان‌گذار جنبش«حروفیه» در قرن چهاردهم در آذربایجان در این مقبره به خاک سپرده‌شد. از کتیبه ضلع جنوبی مسجد مقبره استنباط می‌شود که این مسجد با تلاش «حوا بدر بیک خاتون» به یاد «شیخ حاجی لالا ملک» در سال 901 (1496) مطابق تقویم اسلامی ساخته شده‌است. بر اساس دستور رئیس شوراي  عالی جمهوری خودمختار نخجوان، این مجموعه در سال 2005 بازسازی شد و امور مربوط به مرمت و بازسازی اطراف بناي  تاریخی در سال 2016 انجام شد.

خانقاه مركب

آرامگاه قره‌باغلار

   مجموعه «آرامگاه‌هاي قره‌باغلار» واقع در روستای «قره باغلار» در منطقه «کنگرلی» یکی از آثار هنری مدرسه معماری شرقی و يكي ديگر از مقبره‌هاي نخجوان است. ویژگی‌های معماری مقبره، شیوه نگارش کتیبه‌ها، شباهت‌ها و سایر نشانه‌ها حاکی از آن هستند که  این بنا توسط معمارِ«مقبرهِ بَردا»، «احمد ایوب الحافظ نخجوانی» در دهه 30 قرن 14 ساخته شده‌است. این بنای یادبود متشکل از یک مقبره و یک گنبد با دو مناره‌ است. از متن کتیبه‌های روی گنبد و دو مناره، مشخص می‌شود که ساخت این مجموعه به دستور «جهان گوتی» انجام شده‌است.

  مجموعه «آرامگاه قره باغلار» بر اساس دستور (مورخ 4 جولای 2016) رئیس شوراي  عالی جمهوری خودمختار نخجوان مرمت و بازسازي شد.

مقبره‌هاي قره‌باغلار

مقبره گلستان

   مقبره گلستان كه يكي ديگر از مقبره‌هاي نخجوان محسوب مي‌شود، در یک کیلومتری شرق روستای گلستان از منطقه جلفا، دقیقاً سمت چپ ساحل رودخانه ارس در قرن 12 ساخته شد. مقبره گلستان كه خلاقیت معمار «عجمی ابوبکراوغلو نخجوانی» را به نمايش گذاشته‌است، به صورتي اصيل به لحاظ ساخت بنا، تزئينات روی بنا، شکل ظاهری و ساختار معماری، یک اثر هنری منحصر به فرد محسوب مي‌شود.

از مقبره گلستان در برخی منابع به عنوان «گنبد بریده» ياد مي‌شود. این بنا از دو قسمت گنبد و مقبره تشکیل شده‌است. مقبره گلستان بر اساس دستور (مورخ 7 اکتبر 2015) رئیس شوراي  عالی جمهوری خودمختار نخجوان بازسازی شد.

مقبره گلستان

آرامگاه يوسف

  آرامگاه «یوسف کوسِیر اوغلو» توسط معمار«عجمی ابوبكر اوفلو نخجواني» بنیان‌گذار مدرسه معماری نخجوان در قسمت جنوب شرقی شهر نخجوان در سال 1162 ساخته‌شد و از مقبره‌هاي نخجوان به حساب مي‌آيد. مردم بومي، اين بنا را به نام«گنبد اجدادی» مي‌شناسند كه از يك ايوان زیرزمینی و يك مقبره  در بالاي آن تشكيل شده‌است. این آرامگاه از داخل و خارج به صورت هشت ضلعي ساخته‌شده و گنبدی به شکل هرم آن را در بر گرفته‌است. آرامگاه «یوسف کوسِیر اوغلو» تنها بنای یادبودی است که در بین مقبره‌های هرمي شکل در آذربایجان تاكنون تخریب نشده‌است. محیط اطراف مقبره در سال 2001 بازسازی شد.

  آرامگاه يوسف كوسير اوغلو

آرامگاه حسين جاويد

این بنا كه از مقبره‌هاي نخجوان محسوب مي‌شود، بر فراز مزار «حسین جاوید»، شاعر و نمایشنامه‌نویس بزرگ آذربایجان ساخته شده‌است. این مقبره در سال 1996 با ابتکار و حمایت شخصي حیدر علی‌اف، رهبر ملی آذربایجان ساخته‌شد. مقبره از دو قسمت‌ ايوان بالا و ايوان پایین تشکیل شده‌است. بنای یادبود «حسین جاوید» در داخل مقبره قرار دارد. در کنار «حسین جاوید»، اعضای خانواده اين شاعر بزرگ، از جمله  همسرش «مشگ‌ناز جاوید»، پسرش«آر طغرل جاوید» و دخترش«توران جاوید» به خاک سپرده‌شدند.